Bài 1.0. Cài đặt môi trường lập trình C++

Chào mừng bạn đến với bài học đầu tiên trong hành trình chinh phục ngôn ngữ lập trình C++! Để có thể viết và thực thi những dòng code C++ đầu tiên, việc quan trọng nhất là bạn phải xây dựng cho mình một môi trường lập trình hoàn chỉnh. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn một cách chi tiết và tường tận cách cài đặt mọi thứ cần thiết trên các hệ điều hành phổ biến nhất: Windows, macOS, và Linux.

Môi trường lập trình C++ của chúng ta sẽ bao gồm hai thành phần chính:

Trình biên dịch (Compiler): Đây là công cụ "dịch" mã C++ mà bạn viết (dạng con người đọc được) sang mã máy (dạng máy tính có thể thực thi). Chúng ta sẽ sử dụng bộ công cụ MinGW-w64 trên Windows và GCC/G++ trên macOS/Linux, đây là những lựa chọn cực kỳ phổ biến và mạnh mẽ.
Trình soạn thảo mã (Code Editor): Đây là nơi bạn sẽ viết code. Thay vì dùng các công cụ đơn giản như Notepad, chúng ta sẽ sử dụng Visual Studio Code (VS Code), một trình soạn thảo mã nguồn mở, miễn phí, nhẹ nhàng nhưng vô cùng mạnh mẽ từ Microsoft. Nó hỗ trợ hàng ngàn tiện ích mở rộng, giúp việc lập trình của bạn trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn rất nhiều.

Nào, chúng ta cùng bắt đầu!

1. Cài đặt trên hệ điều hành Windows

Đây là hệ điều hành phổ biến nhất, vì vậy chúng ta sẽ đi qua các bước một cách cẩn thận.

Bước 1: Cài đặt Trình biên dịch MinGW-w64

MinGW-w64 là một bản port của GCC (GNU Compiler Collection) cho Windows. Nó cung cấp cho bạn trình biên dịch g++ để biên dịch mã C++.

Tải MinGW-w64: Truy cập vào trang tải của MinGW-w64 qua SourceForge hoặc các trang cung cấp bản dựng sẵn như MSYS2. Tuy nhiên, một cách đơn giản hơn là tải trực tiếp từ một dự án cung cấp các bản build sẵn.
Cài đặt: Sau khi tải về, bạn sẽ có một file thực thi. Chạy file này và làm theo các hướng dẫn. Một lưu ý quan trọng là ở bước chọn Architecture, hãy chọn x86_64 cho hệ thống 64-bit. Hãy ghi nhớ thư mục bạn đã cài đặt MinGW-w64, ví dụ: C:\Program Files\mingw-w64\x86_64-8.1.0-posix-seh-rt_v6-rev0\mingw64.

Bước 2: Thêm MinGW-w64 vào biến môi trường (Environment Variables)

Đây là bước cực kỳ quan trọng. Nó giúp bạn có thể gọi trình biên dịch g++ từ bất kỳ đâu trong cửa sổ dòng lệnh (Command Prompt hoặc PowerShell).

Mở Start Menu, gõ "environment variables" và chọn "Edit the system environment variables".
Trong cửa sổ System Properties, chọn "Environment Variables...".
Trong phần "System variables", tìm và chọn biến Path, sau đó nhấn "Edit...".
Nhấn "New" và dán đường dẫn đến thư mục bin của MinGW-w64 mà bạn đã cài ở trên. Ví dụ: C:\Program Files\mingw-w64\x86_64-8.1.0-posix-seh-rt_v6-rev0\mingw64\bin
Nhấn OK để lưu lại tất cả các cửa sổ.

Để kiểm tra xem bạn đã cài đặt thành công chưa, hãy mở Command Prompt (gõ cmd trong Start Menu) và gõ lệnh sau:

g++ --version

Nếu bạn thấy thông tin phiên bản của g++ hiện ra, xin chúc mừng, bạn đã thành công!

Bước 3: Cài đặt Visual Studio Code và Tiện ích mở rộng

Tải và cài đặt VS Code: Truy cập trang chủ của Visual Studio Code và tải về bản cài đặt cho Windows. Việc cài đặt rất đơn giản, chỉ cần Next và Finish.
Cài đặt Tiện ích C/C++: Mở VS Code, nhìn sang thanh công cụ bên trái, chọn biểu tượng Extensions (trông giống các ô vuông xếp chồng lên nhau) hoặc nhấn tổ hợp phím Ctrl+Shift+X.
Trên thanh tìm kiếm, gõ "C/C++" và chọn tiện ích C/C++ của Microsoft. Nhấn Install. Tiện ích này cung cấp các tính năng như IntelliSense (gợi ý mã thông minh), gỡ lỗi (debugging), và định dạng mã.

2. Cài đặt trên hệ điều hành macOS

Với macOS, mọi thứ có phần đơn giản hơn vì Apple cung cấp sẵn các công cụ phát triển.

Bước 1: Cài đặt Xcode Command Line Tools

Cách dễ nhất để có được trình biên dịch C++ (Clang, một trình biên dịch hiện đại và tương thích cao với GCC) là cài đặt Xcode Command Line Tools.

Mở ứng dụng Terminal (bạn có thể tìm nó trong Applications/Utilities hoặc dùng Spotlight Search) và gõ lệnh sau:

xcode-select --install

Một cửa sổ sẽ hiện lên yêu cầu bạn xác nhận cài đặt. Hãy nhấn "Install" và chờ quá trình hoàn tất. Sau khi xong, bạn đã có trình biên dịch C++. Để kiểm tra, gõ lệnh này vào Terminal:

g++ --version

Lưu ý: Mặc dù bạn gõ g++, trên macOS nó thực chất là một alias (bí danh) cho clang++. Điều này hoàn toàn bình thường và bạn có thể sử dụng nó như g++ trên các hệ thống khác.

Bước 2: Cài đặt Visual Studio Code

Quá trình này giống hệt như trên Windows:

Truy cập trang chủ của Visual Studio Code và tải về bản cho macOS.
Kéo file vừa tải vào thư mục Applications.
Mở VS Code và cài đặt tiện ích C/C++ của Microsoft từ tab Extensions.

3. Cài đặt trên hệ điều hành Linux (Ubuntu/Debian)

Linux là một môi trường rất thân thiện với lập trình viên, và việc cài đặt các công cụ phát triển cũng vô cùng dễ dàng.

Bước 1: Cài đặt Build-Essential

Gói build-essential chứa mọi thứ bạn cần để biên dịch phần mềm, bao gồm trình biên dịch g++, gcc, và công cụ make.

Mở Terminal và chạy các lệnh sau:

sudo apt update
sudo apt install build-essential

Hệ thống sẽ yêu cầu bạn nhập mật khẩu. Sau khi lệnh chạy xong, bạn đã có g++. Kiểm tra lại bằng lệnh:

g++ --version

Bước 2: Cài đặt Visual Studio Code

Tương tự như hai hệ điều hành trên:

Truy cập trang chủ của Visual Studio Code và tải về file .deb cho các bản phân phối dựa trên Debian/Ubuntu.
Cài đặt file bằng trình quản lý phần mềm của bạn hoặc bằng lệnh trong Terminal:
```
sudo dpkg -i /đường/dẫn/đến/file.deb
```
Mở VS Code và cài đặt tiện ích C/C++ của Microsoft.

4. "Hello, World!" - Chương trình C++ đầu tiên của bạn

Bây giờ môi trường đã sẵn sàng, hãy cùng viết, biên dịch và chạy chương trình C++ đầu tiên. Đây là một truyền thống không thể thiếu khi học một ngôn ngữ lập trình mới.

Mở Visual Studio Code.
Tạo một thư mục mới cho dự án của bạn, ví dụ CPP_Projects.
Trong VS Code, vào File > Open Folder... và chọn thư mục vừa tạo.
Tạo một file mới tên là main.cpp và dán đoạn mã sau vào:

#include <iostream>
using namespace std;

int main() {
    cout << "Hello, World!" << endl;
    return 0;
}

Biên dịch và chạy chương trình

Cách tuyệt vời nhất để hiểu quá trình là thực hiện nó bằng dòng lệnh ngay trong VS Code.

Mở Terminal tích hợp trong VS Code bằng cách vào Terminal > New Terminal hoặc nhấn tổ hợp phím Ctrl+`.
Trong cửa sổ Terminal, gõ lệnh sau để biên dịch file main.cpp:
```
g++ main.cpp -o hello
```
- g++: Gọi trình biên dịch C++.
- main.cpp: Tên file mã nguồn đầu vào.
- -o hello: Tùy chọn -o (output) để đặt tên cho file thực thi là hello (trên Windows sẽ là hello.exe). Nếu không có tùy chọn này, file thực thi mặc định sẽ là a.out (trên Linux/macOS) hoặc a.exe (trên Windows).
Sau khi biên dịch xong, bạn sẽ thấy một file mới tên là hello hoặc hello.exe trong thư mục. Để chạy nó, gõ lệnh:
- Trên Windows:
```
  .\hello.exe
```
- Trên macOS/Linux:
```
  ./hello
```

Kết quả in ra màn hình sẽ là: Hello, World!

5. Một ví dụ khác: Tương tác với người dùng

Hãy thử một chương trình phức tạp hơn một chút, cho phép người dùng nhập vào hai số và tính tổng của chúng.

Tạo một file mới, ví dụ sum.cpp, và viết đoạn mã sau:

#include <iostream>
using namespace std;

int main() {
    int soThuNhat, soThuHai, tong;

    cout << "Moi ban nhap so thu nhat: ";

    cin >> soThuNhat;

    cout << "Moi ban nhap so thu hai: ";
    cin >> soThuHai;

    tong = soThuNhat + soThuHai;

    cout << "Tong cua " << soThuNhat << " va " << soThuHai << " la: " << tong << endl;

    return 0;
}

Giải thích mã:

int soThuNhat, soThuHai, tong;: Chúng ta khai báo 3 biến để lưu trữ các số nguyên.
cin >> soThuNhat;: Dòng này sẽ chờ người dùng nhập một số từ bàn phím và nhấn Enter, sau đó giá trị đó sẽ được lưu vào biến soThuNhat.
cout << "Tong cua ...";: Đây là một ví dụ về việc kết hợp chuỗi ký tự tĩnh và giá trị của các biến để tạo ra một output có ý nghĩa.

Để biên dịch và chạy chương trình này, bạn làm tương tự như trên:

g++ sum.cpp -o sum

Và chạy nó:

./sum

(hoặc .\sum.exe trên Windows)

Chương trình sẽ tương tác với bạn, yêu cầu nhập liệu và sau đó in ra kết quả.

Vậy là bạn đã cài đặt thành công môi trường lập trình C++ và đã tự tay viết, biên dịch, và chạy những chương trình đầu tiên. Đây là một bước khởi đầu vô cùng vững chắc. Hãy sẵn sàng để khám phá những khái niệm sâu hơn và thú vị hơn của C++ trong các bài học tiếp theo!

Comments

There are no comments at the moment.